EGIN APUSTU ZURE BURUARI! (II)

Atzo amonaren aurpegiko zimurrak zenbatzen aritu nintzen. Amona Prudentxik begipean ditu batez ere zimurrak. Begizulo errekastoz beteak masaila gaineko hondartzetan txilipurdika ibiltzen diren tokian. Inori ez dizkiot ikusi amonak dituen bezain begizulo ederrak. Igeri egiten dute amonaren begizuloek. Uste dut begietako urdinaren isla direla. Niri gustatu egiten zait amonarengan ito-jolasean aritzea; itotzea eta zimur artean atseden hartzea. Inoiz guztiok sentitu beharko genuke arrain geure burua, besteen itsasoak ezagutzeko besterik ez bada. Mila eta bi zimur ditu amonak. Zimurren zimurrak dira zenbatzen zailenak. Amonak zimurren bilduma egiten du. Nireak ere berarentzat hartzen ditu.

AMONAREN ADINA (eta Laurarena)

Zimurrak denboraren sehaska dira. Eta sehasketan denborak tintilin-tintilinka egiten du kantu. Eta denbora magia da...

Demagun 1994.urtea dela, eta amona Prudentxi eta Laura (demagun amomaren bizilaguna dela) hizketan ari direla... adinaz...

- Zenbat urte dituzu, Laura? -galdetu dio amonak Laurari.
- Jaio nintzen urteko azken bi zifrek adierazten duten adina dut.
- Ez da egia izango! Niri ere gauza bera gertatzen zait!
- Baita zera ere! Zeure buruari urtetxo batzuk kentzea ongi dago, baina... nire adin bera duzula esatea ere, Pruden... - "aurpegi galanta duzu zuk" pentsatu du Laurak.
- Ez ba, urte bakar bat ere ez diot kendu oraingoan neure buruari.

Zenbat urte zituzten Laurak eta amona Prudentxik 1994an?

Erantzun bila

Umeak galdetzen dio ondoko umeari (umea izan daiteke neska, edo umea izan daiteke gazte heltzen hasia edo umea izan daiteke adinekoa, edo mutila...)... umeak galdetzen dio ondoko umeari:

- Zer da mendia?

Besteak erantzuten dio ea zergatik egiten dizkion horrelako galdera zailak...

- Mendiak nork marrazten ditu?

Besteak erantzuten dio hori margolariren bati galdetu beharko diola, berak zirriborroak baino ez dakiela egiten...

- Eta mendira joaten direnak... zergatik joaten dira mendira?

Besteak erantzuten dio horrelako galderen erantzunak non ezkutatzen diren... eta jokoaren arauak aldatu beharko dituztela...

Aspaldi asmatu zuten jokoa bi umeek. Txandaka-txandaka, egun batean bati egokitzen zaio galderak egitea eta besteari erantzutea. Hurrengoan alderantziz...

Bi umeak (umea izan daiteke neska, edo umea izan daiteke gazte heltzen hasia edo umea izan daiteke adinekoa, edo mutila...) Brinkolan ikusi nituen igandean, Izadi-Zaleak mendi elkarteak antolatutako "Aizkorrin Barrena" mendi martxan. Artzanburu gainean utzitako bertsoa osatzen lagundu zidaten... Goiza bikaina izan zen; uste dut erantzunak ezkutatu eta galderak aurkitu beharrik gabe nahigabe elkarri osatu ziotela erdi josian utzitako elkarrizketa...

Brinkola aldetik abiatuta
Aloña gendun helburu,
baso, erreka, zelai artean...
konturatzerako Duru!
Alderik alde, puntarik punta
besarkatuz Artzanburu,
"Izadi-zale" eskerrik asko
goizak guztia batu du,
zuen aldetik izugarrizko
oparia jaso dugu.

ITAKA (emakumeak-urruzuno-izadi zaleak_2011-9-24)

Hiru izen + hiru ahots + hiru begirada = oihartzun konpromisoz betea. Hiru izen dira... Belen, Oihane eta Leire. Edo Eraldatzen, Kimetz eta Asmube. Hiru ahots dira... gorria, urdina eta beltza. Hiru mikrofono. Hiru ezpainarte. Hiru begirada dira... urduritasuna, jakin-mina eta ilusioa. Ilusioz egiten dutelako lan Eraldatzen, Kimetz eta Asmube Emakumeen aldeko elkarteetan. Ilusioz eta konpromisoz. Ilusioz, konpromisoz eta parez pare. Ilusioz, konpromisoz, parez pare eta eskua emanda. Aukera berriez, bide berriez, asmo berriez hizketan aritu zitzaizkigun irratian Leire, Oihane eta Belen. Hiru elkarteak ikastaro berri bat martxan jartzera doaz urriaren 3tik aurrera. Denon inplikazioa beharrezkoa denez...

Urruzunotarren "sektako" kide berrietako batek ere kuku egin zigun larunbatean. Eta poesia irakurri genuen eta isiluneak jan genizkion elkarri eta elkar ikusi gabe elkarri begira egoten ikasi genuen. Leirek beti asmatzen duelako zer eta nola egin.

Eta... Aitorrek... ai, Aitorrek... Aitorrek ibilian jarri gintuen 24 ordu lehenago. 30 km + 24 ordu auskalo zenbat giharreko ziztada diren! Aizkorrira luzatu zigun pausoa, Aizkorri gerturatu zigun pausoka.

Eta Ekaitzek poemak errezitatu zizkigun eta haikuak oparitu eta jolaserako tartea ere marraztu zigun. Sorginkeriekin irrintzika aritu zena... Joxe.

Eta azken kantua nitaz galdezka. Ni naizelako erreka zikinen iturri garbiak aurkitu nahi dituen poeta tristea... Eta ni da Xabier, Xabier da Lete, Lete da kantuan jarraitzen duen ahotsa...

Hori guztia... Itakan, larunbatekoan... http://www.divshare.com/download/15824211-571

...argia itzalpean igerian...

HITZA: KRISEILU

Aste osoan buruan bueltaka ibili dudan galdera... non ezkutatzen da itzaltzen dugun argia? ...edo pittin bat gehiago tira eginez gero... existitzen da itzaltzen den argia?... edo burua pittin bat gehiago estutuz gero... itzalitako argiak beste txokoren bat argitzen du? ... edo argitan pentsatzen jarrita... ilun dagoenean, ez dago argirik?

Irudika nazakezue... oraintxe... argia itzalirik ilunpetan... kriseilu ttiki bat mahai gainean... eta ni... esku ahurra argiaren txikitasunera estutu nahian...

AFORISMOA: "Ibai adarretan zintzilik zuhaitzak"

Bazen behin ibai adarrei helduta igerian ikasi zuen (bizilagun bat?).

Ibai adarrei heltzeari utzi zionetik zuhaitzak eramaten ditu besapean.

Korrontearen kontra ibiltzen da.

HAIKUA:

"Laino arteko
goiz esnatu berriak...
begizulodun"

EGIN APUSTU ZURE BURUARI! (I)

ZORTZIarekin haurtzarora joango nintzateke. Frontoi hartan oinetakoen lokarriak lotzen ikasi nuen garaira...

Asto haren gainean ibiltzeko gonbita luzatzea ere! Eta nik onartu! "Astoak ziren txiki-txikiak atsoak, berriz, kristonak... nola demontre konpontzen ziren ZAZPI astoren gainean". Ipurdiko minez nabil ordutik... Astoa? Tarteka ikusten dut arrantzaka... amutzat hartu ez nauenean...



Atzo ispilu aurrean jarri eta ile kizkur zelebre hauei SEI itxura hartu nien. Eta zenbatzen hasi nintzen... ehun eta hogeita hamazazpi seiko ditut buruan zintzilik. 822 (kg, g, hg, dag???)-ko pisua daramat gainean...

To, BOSTekoa udazkenari! Hosto eder baten itxura har dezake esku zabal jolasti batek...

Bizilagunak (bizilagunak?) kontatu zidan ... LAUtada hartan liburuak landatu zituztela. Gari sailetan babarrunak jaiotzen dira orain, tomate landareek sagarrak ematen dituzte... liburuen sorginkeriaz oso gutxi zekien, nonbait, bizilagunak...

Eta lasterketa hastera doa HIRU, BI, BAT...

Korrika hasteko prest? Lehenengo lasterketaren helburua bideak aurkitzea. Denok bide berean korrika aritu, ordez, bide berriak ezagutu, helmugan elkartu eta bideen berri elkarri ematea. (Aze korapiloa, ezta? Nabari da uda garaiko atsedenaldia).

Bi hitzetan (edo zortzi hitzetan):

8 7 6 5 4 3 2 1

Batuketak, keneketak, biderketak, zatiketak eta parentesiak erabiliz (eta zenbaki guztiak orden horretan kokatuz) izango gara bide ezberdinetatik 36-ra iristeko gai? Asmoa horixe... erantzun zerrendan ahalik eta erantzun ezberdin gehien lortzea...

ITAKA (Maleta hutsak betez 2011-9-10)

"Maleta hutsak poesia hautsiez bete daitezke; poesia hautsiekin begiak estal daitezke; estalitako begiekin urrutiko distantzietan hatz markak utz ditzakegu; hatz markekin iragana hilezkor dezakegu; hilezkortutako iraganekin puzzle gozoak sukalda daitezke; puzzle gozoekin denborari haginka egin diezaiokegu; denborari egindako hozkadekin joan egin gaitezke; joaten garenean... poesia hautsiak uzten ditugu bete nahi genituen maletetan."

Estatu Batuen eta Turkiaren artean 1586 hitz kabitzen dira. Poesia handi bat eta bi itzal. Estatu Batuen eta Turkiaren artean larunbat goiz bakarra kabitzen da. Bi ahotsen aierua. Estatu Batuen eta Turkiaren artean Samuel eta Ana elkarri begira egon daitezke, luze, esan nahi duten guztia hustu gabeko maletetan gordez. Estatu Batuen eta Turkiaren artean Irumugarrietako gaina kabitzen da. Oskarren bertsoa. Estatu Batuen eta Turkiaren artean Itakak oihu egiten ikasi zuen irailaren 10ean, isiltasunarekin marrazkiak egiten.

Hitz, kantu, argazki, bertso, irudi, jolas, olerki, istorio... zamatzen ez diren maletetan sar daitekeen guztia. Samuel, Ana, Oskar, Ekaitz eta Joxerekin egindako bidaia... oraindik zuretzako tokitxo bat ere badago. Ondoan eseri nahi izanez gero...

http://www.divshare.com/download/15765049-d24

Lotarako trizikloak

HITZA: TRIZIKLO

Birekin ezin denean, hirurekin ibili behar! Baina, kletarekin ezin denean, ziklorekin zergatik ibili behar dugun... filologoren baten azalpenak akaso txirrindu gainean jarriko gintuzke.

Kontua da tetra-rekin moldatu ginenok... ez dakigula oso ongi zikloetan edo zikletetan ibili ginen...

Lautik bira egin nuen nik salto eta salto egiten duenak... arriskua eskura (edo ipurdira). 3 handi bat tatuatua gelditu zitzaidan ipurdian txirrinduan ibiltzen ikasi nuen garaian.

AFORISMOA: "Lo-kantak abesten zizkion amak... umea kantarekin gelditzen zen, ama loarekin."


Bazen behin ametsei abestiak idazten zizkien (bizilagun bat?). Gauetan seme jaio berriaren ondoan eseri eta ametsak ezkutatzen zizkion sehaskako izarapean, semeari oparitzen zion amets bakoitza bere buruari lapurtzen ziola konturatu gabe.


Semea gizon ttiki egin da aspaldian eta esna ibiltzen da gau eta egun; ama amonduak (bizilagunak?), berriz, lo igarotzen du eguna (eta gaua). Esna bizirauteko ametsen berririk ez zuen nonbait (bizilagunak?).

HAIKUA:

"Bizitza ito
heriotza arnastu
ahal izateko"

LUBO

Mahaigainean nituen bi egunkarietako bat utziko al nion galdetu zidan. Horrelaxe hasi zen elkarrizketa. Me dejarás uno de los periódicos? Eta nik baietz, euskaraz idatzia zegoena nik hartuko nuela eta lasai hartzeko bestea.

Bi neska-mutil gazte (bi gizon-emakume?) egongela berean elkar ezagutzen ez dutelako bazkalordua egunkariaren konpainian arintzen. Eta galdera bat nahikoa egunkari beharrik gabe bazkalordu interesgarri bat korapilatzeko.

Ea irakaslea al nintzen, eta nik baietz, bera institutuko garbitzaileen arduraduna zela. Beasaindarra naizela kontatu nion eta astea Txantrean (Iruñean) igarotzen dudala; bera Noainen bizi zela jakin nuen, pero soy de Bulgaria. Eta zast! jakin-mina zirikatu zidan... Hamar urte daramatzala hemen esan zidan eta Beasain eta Olaberri eta Goierriko bazterrak ezagutzen dituela. Greziako mugatik gertu dagoen herri txiki batekoa dela izatez eta bere herriak Leitzaren antza handia duela, mendi aldea, erreka... Ilusioa sumatu nion begietan, bi urte omen daramatza Bulgariara joan gabe. Pero voy mucho a Leitza... zer den herri-mina...

Gazteleraz oso ongi egiten duela esan nion eta berak baietz esan zidan irribarretsu, kalean ikasi duela dakien guztia (eta asko da dakien guztia), entzunez eta eginez. Ea zenbat neurtzen dudan galdetu zidan (ezustean harrapatu ninduen galderak... eserita nengoen... bazkaltzen...) eta nik 1, 80 inguru erantzun nionean, berak ezetz, gehiago behar nuela, berak 1,92 neurtzen duela eta hainbesterainoko alderik ez dagoela bion artean. Irudika dezakezue... elkarren sorbaldak parekatuz bukatu genuen bazkalordua.

Ze izen zuen galdetu nion (kuriositatea...) eta berak Lubo zela izenaren laburdura, y eta h gehitxo zituela tartean izenak bere osotasunean gogoan hartzeko. Y tú? Irati. Bonito nombre. Zurea ere bai, erantzun nion pozik.

Horrelaxe bukatu zen elkarrizketa. Orain lagun berri bat daukat institutuan. Bulgariarra da eta Lubo du izena. Hemendik aurrera bazkalorduak arintzen lagunduko diogu elkarri.

Atzoko egunkaria? Gaur irakurri dut.

ITAKA (Nordia Pérez Altamirano_2011-9-3)

Begi ttiki ia ikusezinen irribarrea...

"Ilun dago, oso ilun. Begi txiki ia ikusezinek argi ñimiño bat egiten dute amaren barrunbeetako paretetan. Ilun dago, oso ilun. Neskatila bero dago, iluntasuna tapaki gozoegia da, izarape jolasti bat. Inork ez dio agindu jaio behar duenik, inork ez dio esan ilunpe horretan zer egin behar duen ere. Ilun dago, oso ilun. Pentsatzeko ilunegi eta sentitzen hasteko ere ilun ziur aski.

Bat-bateko zerbait izan da izenarena. Bat-batean bururatu zaio izenarena. Ilunaz bestaldean zer egon daitekeen irudikatzen hasi denean. Begi ttikietako argi ñimiñoari tira egin eta amaren barrunbeetako paretetan idatzi du: Irene.

Jaio aurretiko izana sinatzen ari dela dirudi. Jaio ondorengo izana izenak ziurtatuko diola sinetsita. "


Irailaren hiruan irratian izan zen Nordia. Nikaraguarra da Nordia, sei bat urte daramatza Ordizian bizitzen. Gaur arratsaldeko zazpietan Ordiziako Barrena Jauregian aurkeztuko du Irene bere lehen eleberria. Eleberriaz, zorionaz, musikaz, itsasoaz, hangoaz eta hemengoaz... hitz egiteko aukera izan genuen irribarrez marraztu genuen irratsaioan. Esperientzia zoragarria izan zen Nordiarekin partekatu nuena... irratsaioa entzunez, bizi izan nuenaren puska bat jasotzeko modua egiten baduzue... ez da gutxi zuenganatuko duzuena...

Irratsaiorako lotura: http://www.divshare.com/download/15718179-41d

Josu Zabala mendizale bilbotarrarekin ere kontu-kontari mendi-bertso-jolasaz solasean ere aritu ginen... udako azken aldapen atsedena hitzei lotu asmoz...

LURPEKOAK

HITZA: IXIPU

Ixipu batekin mundua margotu daiteke. Ixipu batekin margotutako munduek begiak esna egiten dute lo. Begiak esna dituztela lo egiten duten munduetan umeak eskuetan ixipuak dituztela ibiltzen dira jolasean.

Umeen hiztegi unibertsalean ez da araurik existitzen. Umeen hiztegi unibertsalak garuneko txokorik koloretsuenean egonean bizirauten du. Bila eta bila nabil, eta ez dut ixipu (isipu?... baina, umeak beti egiten du x eta x) hitza topatzen. Akaso gurea ez da ixipuekin margotutako mundua izango, akaso gure munduak oraindik ez du begiak esna lo egiten ikasi, akaso aspaldi utzi nion ume izateari...

AFORISMOA: "Lur azpian baino hobe lurra azpian."

Bazen behin lurpeko zuloen bilduma egiten zuen (bizilagun bat?). Lurrari hazka egin, hutsuneak poltsikoan gorde eta etxeratzen zenean, lorontzietan landatzen zituen bildutako zuloak.

Landatutako zuloek kimu berriak eman bitartean herioren beldur izaten zen (bizilaguna?). Lurrari kendutako zuloekin zulo berriak lurtzen zituen sentipena izaten zuen. Horixe zen (bizilagunak?) bizitzari husten zion zentzua.

HAIKUA:

"... eta haizea
horma zurrunen kontra
itsu-itsuan..."

Hamaikan Hamaikaz Hamabiarekin

Gorrotoa sutzen denean,
sua ketzen denean,
keak ihes egiten du...

Ihesbidea isiltzen denean,
isiltasuna zauritzen denean,
zauriak garrasi egiten du...

Garrasia mintzen denean,
mina hausten denean,
hausturak zuloa egiten du...

Zuloa belzten denean,
beltza lainotzen denean,
orduan... orduan... orduan...

...orduan... orduan... orduan...
zergati guztien arrazoi-gosea...
denbora asekaitzaren ispilu...

ISPILUAK HERREN EGITEN DUENEAN... BENITO KANTARI

ASTEKO HITZA: MIROTZ(A)

Zer da itsasertzean arraun orruen oihartzun bustien hegada askeek sortzen dutena? Zer da luma horien mozorroak negarra ezkutatu nahi duenean, ospatu nahi izaten duena? Zer da kantu baten zirrara... ur arrastoen artean hegan zoazela xuxurlatzen dizuna...?

Zer da Benito kantuan hasten denean, hegoak zabalarazten dizkizuna? Zer da Orioko itsasertza bihozkadaz betetzen duena?

Mirotza hegan, mirotza igerian... eta gu begira, itsaso kresaltsuaren eta zeru haizatuaren artean guk tokia non dugun asmatu nahian...

ASTEKO AFORISMOA: "Ispilua beti begi-zabal, baita guk begiak ixten ditugunean ere... "

Bazen behin begiak itxita ispiluaren aurrean jarri zen (bizilagun bat?)... Begiak itxi, argazki makina eskuetan hartu eta ispilurantz argazkiak ateratzen hasi zen... zer ikusiko... begiak ixtean zer ikusten den jakin nahian edo...

Argazkian ispiluak ikusten zituenak azaldu ziren (zalantza egitea ere!). Orduan jakin zuen (bizilagunak?) ispiluak begiak itxita dagoela ere begi-zabal mantentzen dituela zentzumenak.

Ni ere begira nengoela... hori ez zion ez argazkiak ezta ispiluak ere esan (bizilagunari?).

ASTEKO HAIKUA

"Erabakiak...
erori gabe doaz
beti herrenka"

131

131... izan zitezkeen gaur goizean emandako muxuak... izan zitezkeen gaur goizean egindako galderak... erantzun beharrekoak... izan zitezkeen gaur goizean entzundako kexak... ikasleengan sumatutako urduritasun arrastoak... izan zitezkeen lanera bidean bide bazterrean zenbatutako opor oroitzapenak...

131... izan zitekeen 13 1 ... edo izan zitekeen batak hogaita hamaikari kontatzen dionaren laburpena. Errazagoa baita batean hogeita hamaikaz hitz egitea, biharamunak bezperari begiratzea.

Eta batak hogeita hamaikari... eskutik izanda... hordagoa botatzea onena! Halakoetan zenbat garbantzu dira poltsikoratzen direnak? Aurtengo lehenengo bost pikuak poltsikoratu nizkion atzo oporretako azken egunari... eta piku potolo-potolo batek bere baitan zenbat garbantzu gorde ditzakeen kalkulatzen hasita... garbantzu mordoska bat poltsikoratu ditudala, aldegia! Neure buruari hordagoa bota eta eutsi! Irailaren 1ean abuztuaren 31ri partida irabazteko modu bakarra... ikasturtea pikuak janez hastea!